Młoda Polska na prowincji. Płock na początku XX wieku
DOI:
https://doi.org/10.19251/rtnp/2022.14(8)Słowa kluczowe:
Młoda Polska, modernizm, secesja, Płock, początek XX w.Abstrakt
W artykule starano się ustalić, czy idee tworzące prąd literacko-umysłowy, jakim była Młoda Polska przeniknęły, oprócz głównych ośrodków kulturalnych ówczesnych ziem polskich, również na prowincję. Okazuje się, że mieszkańcy Płocka i okolic amatorsko zajmujący się literaturą próbowali, choć w sposób wtórny i epigoński, nawiązywać do idei literackich epoki, takich jak: dekadentyzm, nastrojowość, w drugiej części epoki, zgodnie z obowiązującymi w niej trendami, przezwyciężając te nastroje. Płocczanie zaznajamiani byli na deskach teatru płockiego z nowoczesnymi utworami dramatycznymi, których przesłanie (z uwagi na jej nowy charakter) próbowali tłumaczyć recenzenci prasy miejscowej. Nie pojawiły się w Płocku dzieła plastyczne ani muzyczne związane z nowymi trendami artystycznymi. Pod koniec okresu wybudowano kilka budynków nawiązujących do stylu secesyjnego. Młoda Polska nie miała wpływu na życie i mentalność mieszkańców Płocka, być może poza zainteresowaną aktualnymi trendami w sztuce niewielką grupą osób lepiej wykształconych.
Bibliografia
Źródła archiwalne:
Archiwum Towarzystwa Naukowego Płockiego – sygn. 215.
Prasa:
„Chimera” 1901, 1904
„Echa Płockie i Łomżyńskie” 1898-1903
„Echa Płockie i Włocławskie” 1904-1906
„Gazeta Wyborcza – Płock” 2018
„Głos Płocki” 1908-1914
„Nasza Historia. Miesięcznik historyczny powiatu legionowskiego” 2021
„Płocczanin” 1906-1908
„Tygodnik Ilustrowany” 1899, 1904
„Zeszyty Prasoznawcze” 1965
Dzienniki, wspomnienia, listy:
S. Przybyszewski, Listy, tom I, zebrał i przypisami opatrzył S. Helsztyński, Warszawa 1937.
Opracowania:
K. Askanas, Sztuka Płocka, Płock 1991.
J. Bieniarzówna, J. M. Małecki, Dzieje Krakowa. Tom 3. Kraków w latach 1796-1918, Kraków-Wrocław 1985.
T. Chylińska, Młoda Polska w muzyce – mit czy rzeczywistość, w: Muzyka polska a modernizm, Kraków 1981.
K. Czarnecki, Płockie życie artystyczne w latach 1900 – 1939, Płock 1990.
T. Dobrowolski, Malarstwo polskie 1764-1964, Wrocław-Warszawa-Kraków 1968.
Z. Dulczewski, Florian Znaniecki. Życie i dzieło, Poznań 1984.
E. Dziębowska, Kronika życia i twórczości, w: Z życia i twórczości Mieczysława Karłowicza, red. E. Dziębowska, Kraków 1970.
H. Filipkowska, Tułacze i wędrowcy, w: Młodopolski świat wyobraźni. Studia i eseje pod red. M. Podrazy-Kwiatkowskiej, Kraków 1977.
A. Gradowska, Dzieje polichromii Mehoffera dla katedry płockiej, „Notatki Płockie” 1966, nr 6.
S. Helsztyński, Przybyszewski, Kraków 1966.
A. Hutnikiewicz, Młoda Polska, Warszawa 2008.
S. Jarociński, Młoda Polska w muzyce na tle twórczości artystycznej rodzimej i obcej, w: Muzyka polska a modernizm, Kraków 1981.
R. Jasiński, Na przełomie epok. Muzyka w Warszawie (1910-1927), Warszawa 1979.
M. Jastrun, Wstęp, w: Poezja Młodej Polski, Wrocław 1967.
N. Kassan, Górniccy – płoccy przemysłowcy XIX/XX wieku, Płock 2001.
T. Kowalewski ks., Sprawozdanie kustosza katedry płockiej dla wiadomości Szanownego Duchowieństwa Dyecezyi Płockiej, [Płock 1906].
B. Konarska-Pabiniak, Płocka Melpomena. Teatr zawodowy i amatorski 1808 – 1975, Płock 1998.
B. Konarska-Pabiniak, Repertuar teatru w Płocku 1808-1939, część I, Warszawa 1982.
B. Konarska-Pabiniak, Życie kulturalno-literackie Płocka w 2. połowie XIX w., Płock 1994.
S. Kozakowska, Malarze Młodej Polski, Kraków 1995.
M. Krajewski, Nowy słownik biograficzny ziemi dobrzyńskiej, Tom 1, Rypin 2014.
J. Krzyżanowski, Neoromantyzm polski 1890-1918, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963.
E. Kuryluk, Wiedeńska apokalipsa, Warszawa 1999.
J. Kwiatkowski, Od katastrofizmu solarnego do synów słońca, w: Młodopolski świat wyobraźni. Studia i eseje, red. M. Podraza-Kwiatkowska, Kraków 1977.
J. J. Lipski, Warszawscy „pustelnicy” i „bywalscy”. Tom 2. Felietoniści i kronikarze 1900-1939, Warszawa 1973.
R. Loth, Markowska Maria, Polski Słownik Biograficzny, Tom XX, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975.
P. Łopuszański, Warszawa literacka przełomu XIX i XX wieku, Warszawa 2019.
K. Mariański, Eugeniusz Przybyszewski „Śnieg”. Młodość i początki działalności w Płocku (1904-1918), w: E. Przybyszewski, Pisma, Warszawa 1961.
W. Markiewicz, Młoda Polska i izmy, w: W kręgu Żeromskiego. Rozprawy i szkice historycznoliterackie, Warszawa 1977.
A. M. Misiak, Bolesław Biegas (1877-1954). Twórczość rzeźbiarska, „Rocznik Muzeum Mazowieckiego w Płocku”, nr 17, 2001
Młodopolski świat wyobraźni. Studia i eseje pod red. M. Podrazy-Kwiatkowskiej, Kraków 1977.
Muzyka polska a modernizm, Kraków 1981.
A. J. Nowowiejski arcybiskup, Płock. Monografia historyczna, Płock 1930.
A. J. Papierowski, J. Stefański, Płocczanie znani i nieznani. Słownik biograficzny, Płock 2002.
J. Pertek, Krajewski Radosław, PSB, Tom XV, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970.
M. Podraza-Kwiatkowska, Literatura Młodej Polski, Warszawa 1992.
M. Podraza-Kwiatkowska, Młodopolskie harmonie i dysharmonie, Warszawa 1969.
M. Podraza-Kwiatkowska, Somnambulicy-dekadenci-herosi. Studia i eseje o literaturze Młodej Polski, Kraków-Wrocław 1985.
A. Potocki, Polska literatura współczesna. Część II. Kult jednostki 1890-1910, Warszawa 1912.
M. Prussak, Krótka historia „Mocarza”, w: S. Brzozowski, Mocarz, Warszawa 2008.
E. Przybyszewski, Pisma, Warszawa 1961.
B. Rydzewska, Tumska 8, w: Secesja. Zbiory i ekspozycje Muzeum Mazowieckiego w Płocku, red. L. Sobieraj, Płock 2017.
Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, red. nacz. Z. Raszewski, Warszawa 1973.
Słownik biograficzny zasłużonych nauczycieli województwa płockiego, red. T. Kurpiejewski, Płock 1995.
B. Studziżba, Polichromia skarbca katedry wawelskiej Józefa Mehoffera 1900-1902, Folia Historica Cracoviensia, vol. 7, 2000.
B. Studziżba-Kubalska, Józefa Mehoffera projekt polichromii katedry Wniebowzięcia Matki Boskiej w Płocku, 1901, „Rocznik Muzeum Mazowieckiego w Płocku”, nr 20, 2016.
R. Taborski, Trzech dramatopisarzy modernistycznych. Przybyszewski-Kisielewski-Szukiewicz, Warszawa 1965.
R. Taborski, Wstęp, w: S. Przybyszewski, Wybór pism, oprac. R. Taborski, Wrocław 1966.
R. Taborski, Życie literackie młodopolskiej Warszawy, Warszawa 1974.
I. Treichel, I Zjazd księgarzy polskich Warszawa, 9-10 sierpnia 1907, Przegląd Biblioteczny, 1982, nr 3/4.
T. Walas, Ku otchłani (dekadentyzm w literaturze polskiej 1890-1905), Kraków-Wrocław 1986.
M. Wallis, Secesja, Warszawa 1974.
R. Węgrzyniak, Wokół „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991.
K. Wiehler, Droga (wiersze), Chicago 1952.
K. Wyka, Modernizm polski, Kraków 1968.
L. Zalewski, Antologia współczesnych poetów lubelskich, Lublin 1939.
Z życia i twórczości Mieczysława Karłowicza, red. E. Dziębowska, Kraków 1970.
Strony internetowe:
https://bibliotekapiosenki.pl/osoby/Wiehler_Kazimierz - dostęp 26.07.2022
https://docplayer.pl/58601436-Poezja-franciszki-arnsztajnowej-proba-zarysu-
monograficznego.html - dostęp 27.07.2022
https://pl.wikipedia.org/wiki/Leon_Rygier - dostęp 26.07.2022
https://pl.wikipedia.org/wiki/M%C5%82oda_Polska – dostęp 23.05.2022.
