Geneza i dzieje kultu świętego Floriana w Polsce / The origin and history of the cult of St. Florian in Poland

Abstrakt

Streszczenie: Kult świętych znany jest w Kościele od pierwszych wieków chrześcijaństwa. Na początku oddawano cześć męczennikom, którzy poświęcając własne życie, dawali świadectwo o Chrystusie. Opis męczeństwa św. Floriana pochodzi z VIE w. Zaczerpnięty został z wcześniejszych legend hagiograficznych, a liczne źródła wskazują, że pochodzący z rzymskiego Noricum (dzisiaj środkowa Austria) św. Florian poniósł śmierć męczeńską 4 V 304 r. Jego dokonania oraz kult to nie tylko legenda - odzwierciedlają także silne tradycje lokalne, które rozprzestrzeniły się do wielu europejskich krajów. W Polsce głównym miejscem czci św. Floriana była najpierw katedra na Wawelu, gdzie w ołtarzu w 1184 r. umieszczono ciało męczennika oraz od 1185 r. kolegiata na podkrakowskim Kleparzu. Po kanonizacji św. Stanisława ze Szczepanowa w 1253 r. kult św. Floriana znacznie osłabł, by w XV w. ponownie odżyć i przetrwać aż do obecnych czasów.

Św. Florian jest patronem ludzi zawodowo związanych z wodą i ogniem, a od wielkiego pożaru Krakowa w 1528 r. stał się także opiekunem ludzi walczących z pożarami. Na swojego patrona przyjęli go, choć precyzyjna data nie jest znana, polscy strażacy. Jego kult widoczny był w pierwszej nazwie organizacji skupiającej strażaków - Związku Floriańskim, w strażackich sztandarach, medalach, pieczęciach, listownikach, prasie pożarniczej, narzędziach do zwalczania pożarów, a także w drzewo­rytach, obrazach, rzeźbach, figurach czy innych akcentach w czasie uroczystości ku czci św. Floriana obchodzonych corocznie w dniu 4 maja.

Niniejszy materiał jest odniesieniem do legend o Św. Florianie i jego kultu powstałych w minionych wiekach, wielokrotnie i z rozmaitych pobudek nadinterpretowanych. Autor, dokonując analizy dostępnych źródeł i wydawnictw, przedstawia czytelnikowi obiektywny wizerunek męczennika oraz sposoby wielowiekowej czci ludzi, którzy przyjęli go na swojego patrona.

Słowa kluczowe: Św. Florian, patron, translacja, relikwie, Kraków, Kleparz, pożar.

Summary: The cult of saints is known in the Church since the first centuries of Christianity. At the beginning worshiped martyrs who dedicate their lives to bear witness to Christ. Description of the martyrdom of St. Florian dates back to the eighteenth century and it is difficult to vouch for the details. Many sources indicate that the St. Florian coming of the Roman Noricum (today center Austria), was martyred on May 4^th 304. His achievements and his worship is not a pure legend, because reflects the strong local traditions that have spread among many European countries. In Poland, the main place of worship of St. Florian was the first Wawel Cathedral, where the body of the martyr was placed on the altar in 1184 and from 1185 Collegiate church in Krakow's square. The cult of St. Florian, after the canonization of Stanislaus of Szczepanów in 1253 has weakened until to the fifteenth century in order to again revive and survive to the present time.

St. Florian is the patron of people professionally associated with water and fire, and since the great fire of Krakow in 1528 he has also became the guardian of people fighting with fires. Regardless it is still difficult to identify the exact date when he has officially become the patron of firemen. His cult was commemorated initially in the name of an organization of firefighters -„Florian Union" but as well as in fire brigade banners, medals, stamps, envelopes, press firefighting tools, fire-fighting, woodcuts, paintings, sculptures, figures and accents during the annually celebrated honor of St. Florian on May 4 of each year. This material is a reference to the legend and cult of St. Florian created in past centuries, repeatedly and variously overinterpreted. The author by analyzing available sources and publications presents the reader with a holistic image of the martyr and the centuries-old ways of worship of people who have accepted him as their patron.

Keywords: St. Florian, patron, translation, relics, Cracow, Kleparz, fire.