PROBLEMATYKA REFORM OŚWIATY I WYCHOWANIA W LATACH 70. I JEJ REPERKUSJE W PRASIE STOWARZYSZENIA PAX
DOI:
https://doi.org/10.19251/rtnp/2020.12(13)Słowa kluczowe:
PAX, wychowanie, edukacja, myśl polityczna, dydaktyka, prasoznawstwoAbstrakt
DOI: 10.19251/rtnp/2020.12(13)
Celem artykułu jest prezentacja poglądów wychowawczych Stowarzyszenia PAX. Poszukiwano odpowiedzi na pytania dotyczące: inspiracji ideowych, stosunku publicystów do idei wychowania socjalistycznego, sposobów realizacji idei wieloświatopoglądowości w odniesieniu do szkolnictwa i edukacji. Istotne było zwrócenie uwagi na kwestie związane z organizacją szkolnictwa oraz warunkami bytowymi nauczycieli. Główna hipoteza tekstu zakłada, że wspomniane stowarzyszenie w pełni aprobowało ogłoszone przez władze zasady wychowawcze. Stanowisko to wyraźnie odbiegało od idei propagowanych
przez środowiska katolików skupionych wokół grupy „Znak” dążących do zaakcentowania roli chrześcijaństwa w edukacji. W pracy wykorzystano przede
wszystkim prasę stowarzyszenia, a zwłaszcza „Słowo Powszechne” oraz materiały wspomnieniowe. Uzupełniające znaczenie miały materiały archiwalne. Podstawową metodą badawczą wykorzystaną w pracy była analiza świadectw myśli politycznej oraz analiza dyskursu.
Bibliografia
Banach C., Blaski i cienie polskiej edukacji w XX wieku, [w:] „Przegląd Historyczno-Oświatowy. Kwartalnik Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego poświęcony sprawom oświaty i wychowania”, Rok XLIV 1-2, 2001.
Bankowicz B., Stowarzyszenie PAX: między rzeczywistością socjalizmu realnego a utopią socjalizmu wieloświatopoglądowego, [w:] Doktryny, historia, władza. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Wiesławowi Kozubowi-Ciembroniwiczowi z okazji czterdziestolecia pracy naukowej, Kraków 2009, s. 37-48.
Busse K, Wróg czy sojusznik? Stowarzyszenie PAX pod kontrolą aparatu bezpieczeństwa, [w:] Nie tylko partia? Organizacje społeczne w Polsce Ludowej 1944-1989. Geneza, funkcjonowanie, znaczenie, pod red. T. Ruzikowskiego, Warszawa 2017, s. 69-100.
Dudek A., Program stowarzyszenia PAX. Realizm, koniunkturalizm czy utopia?, „Politeja” 2013, nr 3, s. 69-78.
Dudek A., Pytel G., Bolesław Piasecki. Próba biografii politycznej, Londyn 1990.
Dworaczek K., Stowarzyszenie PAX wobec Solidarności i Niezależnego Zrzeszenia Studentów, [w:] R. Ptaszyński, T. Sikorski, Senus catholicus. Katolicy świeccy w Polsce Ludowej. Postawy-aktywność-myśl. Studia i szkice, Toruń 2014.
Jaszczuk A., Ewolucja ideowa Bolesława Piaseckiego 1932-1956, Warszawa 2002.
Komunizm. Idee-dyskursy-praktyki, pod red. K. Chmielewskiej, A. Mrozik, G. Wołowca, Warszawa 2018, s. 116.
Komu służył PAX. Materiały z sympozjum Od PAX-u do Civitas Christiana zorganizowanego przez Katolickie Stowarzyszenie Civitas Christiana 30-31 stycznia 2008, pod red. S. Bober, Warszawa 2008.
Kupisiewicz C., Projekty reform edukacyjnych w Polsce, PWN, Warszawa 2006.
Łukasik-Gębska S., Koncepcje edukacyjne i wychowawcze Stowarzyszenia PAX, [w:] Problematyka edukacji w polskiej myśli politycznej po 1989 roku, red. Grzegorz Radomski, Płock 2019.
Maternicki J., O nowy kształt edukacji historycznej, Warszawa 1984.
Micewski A., Współrządzić czy nie kłamać? PAX i Znak w Polsce 1945-1976, Paryż 1979.
Muszyński H., Ideał i cele wychowania, Warszawa 1972.
Oryl H., Szkoła na wsi eksperymentuje, Warszawa 1968.
Oświata i nauka w koncepcjach i działaniu Stowarzyszenia PAX, Warszawa 1984.
Radomski G., Stan wojenny jako fałszywa alternatywa wobec interwencji sowieckiej. Polska lat 1980-1982 w ocenie Ryszarda Reiffa, [w:] Stan wojenny. Fakty, hipotezy, interpretacje, pod red. W. Polaka, A. Czwołka, Toruń 2008, s. 71-80,
Raport o stanie oświaty w PRL, PWN, Warszawa 1973.
Strzelecka M., Trudne kompromisy: środowisko „Tygodnika Powszechnego” wobec reform systemu oświaty i wychowania w latach 1945-1989, Toruń 2009.
Szalkiewicz M., Problematyka wychowania w koncepcji pedagogicznej Heliodora Muszyńskiego, „Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy” 2016, nr 21, s. 93-104.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 1972 r. Karta praw i obowiązków nauczyciela, Dz. U. nr 16, poz. 114.
Wagner B., Strategia wychowawca w PRL, Warszawa 2018.
Artykuły
„Słowo Powszechne”
Drozd K., Rodziny wielodzietne, „SP” z dnia 5 XI 1973, nr 264.
Drozd K., Matematyka w klasie I, „SP” z dnia 15 IX 1975, nr 203.
Drozd K., Powszechna szkoła średnia, „SP” z dnia 24 X 1973, nr 254.
Drzycimski A., Co z w-f w szkole?, „SP” z dnia 18X 1973, nr 249.
Górski J., Trudne zadanie nauczycieli „SP” z dnia 13 XII 1976, nr 283.
Historia w 10-latce- kilka wniosków, „SP” z dnia 24-26 XII 1976, nr 233.
Jasińscy W. J., Wokół problemów historii w szkole dziesięcioletniej, „SP” z dnia 13 X 1976, nr 233.
Język polski i historia w 10-latce. Spotkanie dyskusyjne w Halinie, „SP” z dnia 26 X 1976, nr 244.
Juszkiewicz R., Czy potrzebne eksperymenty, „SP” z dnia 10 XI 1976, nr 257.
Karta Praw i Obowiązków Nauczycieli narzędziem doskonalenia edukacji narodowej. Przemówienie Jerzego Hagmajera - Koło PAX, „SP” z dnia 28.04.1972, nr 10.
Kwiatkowski H., Nauczyciel historii i jego warsztat pracy, „SP” z dnia 27/28 XI 1976, nr 271.
Libiszowska Z., Refleksje posejmikowe, „SP” z dnia 2 XI 1976, nr 250.
Marchocki E., Szkoła obywatelskiej postawy, SP” z dnia 8 XI 1976, nr 255.
Nauka historii - szkołą pięknej wyobraźni, rozmowa z prof. dr. Aleksandrem Krawczukiem, „SP” z dnia 16/17 X 1976, nr 236.
Olejnik K., Eksperyment trwa, „SP” z dnia 2 X 1973, nr 235.
Piasecki B., W sprawie jedności kształcenia i wychowania, świeckości szkoły, w sprawie rodziny. Przemówienie sejmowe Bolesława Piaseckiego, „SP” z dnia 15 X 1973, nr 246.
Rada Stowarzyszenia PAX ds. Nauki i Kultury, Uwagi w sprawie reformy oświaty i szkolnictwa podstawowego, „Zeszyty Naukowe Stowarzyszenia PAX” 1977, nr 3/16.
Słuszne korekty, rozmowa z prof. dr. hab. Władysławem Czaplińskim, „SP” z dnia 8 XI 1976, nr 255.
Szczawiński J., Kadry na miarę potrzeb, „SP” z dnia 4 X 1973, nr 237.
Szkoła, która uczy patriotyzmu, „SP” z dnia 10 X 1973, nr 242.
Szczawiński J., Dlaczego optymizm?, „WTK” z dnia 9 X 1966, nr 41.
Wernic A., O miejsce historii w nowej szkole, „SP” z dnia 25/26 IX 1976, nr 219.
Wernic A., Program nauczania nadal otwarty, „SP” z dnia 9-10 X 1976, nr 230.
Uroczyste posiedzenie Sejmu w sprawie dalszego rozwoju oświaty i wychowania, „SP” z dnia 15 X 1973, nr 246.
W dwudziestą rocznicę powstania Komisji Edukacji Narodowej, „SP” z dnia 15 X 1973, nr 246.
W oczach praktyków - wypowiedzi nauczycieli: dr. Edwarda Tomaszewskiego i Mariana Nowaka, „SP” z dnia 16 XII 1976, nr 286.
Za dyskusją nad całokształtem edukacji historycznej, rozmowa z prof. dr. Marianem Drozdowskim, „SP” z dnia 30/31 X 1976, nr 248.
„Zeszyty Naukowe Stowarzyszenia PAX”
Braun-Gałkowska M., Funkcje wychowawcze rodziny. Na marginesie raportu o Stanie Oświaty, „Zeszyty Naukowe Stowarzyszenia PAX” 1973, nr 4.
Kardaszewicz J., Prasa Stowarzyszenia PAX o programach historii, „Zeszyty Naukowe Stowarzyszenia PAX” 1977, nr 3/16.
Komorowski B., Problemy wychowania patriotycznego i obywatelskiego, „Zeszyty Naukowe Stowarzyszenia PAX 1979, nr 3.
Marlewski J., Co z tą oświatą, [w:] „Zeszyty Naukowe Stowarzyszenia PAX” 1982, nr 1/32.
Nad reformą oświaty i wychowania, „Zeszyty Naukowe Stowarzyszenia PAX” 1977, nr 3/16.
Rada Stowarzyszenia PAX ds. Nauki i Kultury Uwagi w sprawie reformy oświaty i szkolnictwa podstawowego, „Zeszyty Naukowe Stowarzyszenia PAX” 1977, nr 3/16.
Zdrojkowska Z., Język polski w zreformowanej szkole, „Zeszyty Naukowe Stowarzyszenia PAX” 1977, nr 3/16.
„Zorza”
Kurzyna M., Na przykładzie języka polskiego, „Zorza” 1976, nr 37.
„Wrocławski Tygodnik Katolików”
Dowiat J., Historia w nowej szkole, „WTK” z dnia 10 IX 1976, nr 38.
Galia est omnis divisa, rozmowa z Wandą Luciakową, „WTK” 1976, nr 5.
Jackowski A., Zwierciadło wydarzeń, „WTK” 1976, nr 16.
Krzyżanowski J., Uczy przeszłości narodu, „WTK” 1976, nr 16.
Ogary poszły do lasu, „WTK” 1976, nr 12.
Suchodolski B., Kształcenie uczuć i wyobraźni, „WTK” 1976, nr 20.
Szczypa J., Podręczniki puchną, uczniowie garbacieją, „WTK” 1976, nr 20.
Szomański A., Reforma nieustająca, „WTK”,1976, nr 38.
Wagner J., Współczesna rodzina polska, „WTK” 1976, nr 16.
„Kierunki”
Janicki W., Reforma o edukacji narodowej, „Kierunki” z dnia 27 VI 1976, nr 26.
