MEDALE, ODZNAKI I OZNAKI STRAŻY POŻARNYCH NADAWANE W LATACH 1896–1939

Abstrakt

W okresie poprzedzającym rozbiory Polski tworzyły się podwaliny formalnego zorganizowania oddziałów walczących z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi. Od 1772 do 1918 r. na terenach okupowanych działały regionalne związki straży pożarnych skupiające coraz liczniej powstające straże pożarne (w zaborze rosyjskim – ogniowe). I choć ich działalność podlegała kontroli władz zaborczych, to były one ostoją polskości aż do momentu odzyskania niepodległości przez naszą Ojczyznę. Mimo stosowanych utrudnień w służbie straży pożarnych ustawicznie rozwijała i pogłębiała się ich działalności narodowo-wyzwoleńcza. Dzięki staraniom związków straże oraz poszczególni ich członkowie wyróżniani byli korporacyjnymi medalami, odznaczeniami i odznakami. Najpierw formę na gradzania, w postaci odznaki na mundurze, zastosowano w zaborze austriackim i po kilkunastu latach także w zaborze rosyjskim. Nie odnotowuje się tego typu gratyfikacji w zaborze pruskim. Odzyskanie przez Polskę, w 1918 r., niepodległości stanowiło impuls do podjęcia starań o zjednoczenie rozbitego dotychczas na związki dzielnicowe ruchu strażackiego. Powstała Rada Naczelna Głównego Związku Straży Pożarnych RP przyjęła 9 grudnia 1922 r. regulamin jednolitych odznaczeń dla wszystkich członków straży pożarnych w Polsce. Od tego czasu związki dzielnicowe skupione w nowej organizacji zaprzestały nadawania własnych wyróżnień ustanowionych w latach wcześniejszych. W opracowaniu przedstawiono i zilustrowano krzyże, medale i odznaki, które funkcjonowały w latach 1896-1939 oraz oznaki formacji strażackich działających w tym okresie. Z jednej strony ich liczba budzi podziw, a z drugiej była częstokroć jedyną formą nagradzania strażaków za udział w walce z żywiołami oraz za długoletnią humanitarną służbę. Z tego też powodu falerystyka pożarnicza sprzed I wojny światowej oraz międzywojnia na trwałe wpisała się w historię nie tylko polskich wyróżnień zaszczytnych, ale również w historię polskiego pożarnictwa. Przytoczone w materiale odznaczenia, odznaki i wyróżnienia nie wyczerpują do końca zagadnienia. Z tego też tytułu interesująco, z pozycji historycznych dociekań, przedstawia się problematyka licznych odznaczeń korporacyjnych i unikalnych odznak pamiątkowych związanych z jubileuszami poszczególnych straży pożarnych. W związku z tym tematyka ta winna być przedmiotem dalszych badań.