Działalność Związku Zawodowego Literatów Polskich w okresie międzywojennym i w latach II wojny światowej

Abstrakt

Związek Zawodowy Literatów Polskich (ZZLP) był jedną z siedmiu organizacji pisarskich o profilu zawodowym działających w okresie międzywojennym. Zainicjowany na Wszechdzielnicowym Zjeździe Literatów (Warszawa, 12-14 V 1920) de facto przez pierwszych 15 lat egzystencji składał się z pięciu struktur regionalnych (Warszawa, Lwów, Kraków, Poznań, Wilno) całkowicie od siebie niezależnych bądź wchodzących ze sobą w zmienne relacje. Po wielu nieudanych próbach do scalenia ich w jedną organizację doszło dopiero na warszawskim Zjeździe Delegatów (23-25 V 1935), kiedy to wyłoniono pierwszy ogólnopolski Zarząd Główny z Ferdynandem Goetlem na czele.
Po wybuchu II wojny światowej ZZLP całkowicie zaniechał działalności i rozpadł się (formalnie rozwiązany przez okupacyjne władze hitlerowskie Generalnego Gubernatorstwa 23 VII 1940), namiastką jego tolerowanej przez Niemców egzystencji była skoncentrowana wyłącznie na sprawach wyżywienia warszawska tzw. Kuchnia Literacka (27 X 1939 - 7 IX 1944) funkcjonująca w ramach struktur Rady Głównej Opiekuńczej i nadzorowana przez Goetla. Natomiast w konspiracji (także przed podejrzewanym o kolaborację Goetlem) powstał utrzymujący kontakty z emigracyjnym rządem polskim w Londynie tzw. Zespół Literacki (w ramach podziemnego Departamentu Oświaty i Kultury Delegatury Rządu RP), kierowany przez Jarosława Iwaszkiewicza, zajmujący się pomocą materialną dla pisarzy, działający od wiosny lub jesieni 1940 do stycznia 1945 r. Powojenna odbudowa struktur ZZLP rozpoczęła się w wyzwolonym Lublinie
(gdzie 1 IX 1944 ukształtował się Tymczasowy Zarząd z Julianem Przybosiem na czele) i została sfinalizowana na I Zjeździe Związku (Kraków 30 VIII – 2 IX 1945). Wyłoniony na nim Zarząd Główny z Jarosławem Iwaszkiewiczem na czele definitywnie rozpoczął nowy okres w dziejach organizacji.