NIEUDANA PRÓBA TWORZENIA EFEKTYWNEGO POPYTU W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ W LATACH 70. I 80. XX W. POPRZEZ EKSPORT TOWARÓW, USŁUG I KAPITAŁU ORAZ ZADŁUŻENIE ZAGRANICZNE. AKTUALNOŚĆ TEORII MICHAŁA KALECKIEGO

Autor

DOI:

https://doi.org/10.19251/ne/2021.34(6)

Słowa kluczowe:

Michał Kalecki, efektywny popyt, eksport towarów i usług, eksport kapitału, zadłużenie zagraniczne, kryzys zadłużeniowy, wierzyciele i dłużnicy, inwestycje bezpośrednie i portfelowe, międzynarodowy rynek finansowy i eurodolarowy, kraje słabo rozwinięte

Abstrakt

Artykuł w sensie ogólnym ma bezpośrednie odniesienie do dwóch ostatnich prac napisanych i opublikowanych przez Michała Kaleckiego: Teorie wzrostu w różnych systemach społecznych (1970 r.) oraz „Uwagi o „reformie przełomowej” (1971 r.). M. Kalecki starał się w nich zwrócić uwagę na problemy teoretyczne (teoria dynamiki i teoria wzrostu gospodarczego) oraz zagadnienia praktyczne związane z  funkcjonowaniem współczesnych gospodarek kapitalistycznych formułując jednocześnie odniesienia i opinie  pod adresem „gospodarek mieszanych” (kraje rozwijające się) oraz gospodarek socjalistycznych (kraje bloku radzieckiego). W gospodarkach kapitalistycznych krajów wysoko rozwiniętych i krajów rozwijających się zaczęły zachodzić poczynając od przełomu lat 60. i 70.  nowe zjawiska i procesy, które naruszyły, a następnie wywróciły dotychczasową równowagę i  stabilizację światowego kapitalizmu. Rozpoczęło się szukanie nowych sposobów na rozwiązanie problemów strukturalnych gospodarek kapitalistycznych, o których pisał i na które zwracał uwagę M. Kalecki poczynając od lat 30. a kończąc w latach 60 XX w. Problem pozostał generalnie ten sam w postaci szukania nowych sposobów kreowania efektywnego popytu w gospodarkach kapitalistycznych. Rozpoczęła się nieudana próba tworzenia efektywnego popytu w gospodarce światowej w latach 70. i 80. XX w. poprzez eksport towarów, usług i kapitału oraz zadłużenie zagraniczne.  Pod koniec lat 60. nastąpiło szereg wydarzeń, które stanowiły preludium późniejszych burzliwych zmian w dziedzinie międzynarodowych stosunków gospodarczych i finansowych. Wprowadzenie dwupoziomowej ceny złota, rewaluacja marki zachodnioniemieckiej, dewaluacja franka francuskiego i funta sterlinga, egzekwowanie przez Francję wymienialności dolara na złoto, czy też powstanie i rozwój rynku eurodolara oraz narastanie olbrzymich zobowiązań krótkoterminowych USA wobec zagranicy- były poważnymi symptomami poważnych zakłóceń w międzynarodowym systemie walutowym oraz kryzysu zaufania do jego kluczowej waluty- dolara amerykańskiego. Zjawiska te miały z pewnością związek z dokonującą się zmianą układu sił w gospodarce światowej, w tym głównie ze wzrostem znaczenia gospodarczego Japonii oraz krajów członkowskich EWG. Zmiany, jakie nastąpiły w latach 70. były przede wszystkim rezultatem splotu kilku czynników, w sposób istotny oddziałujących na sytuację w gospodarce światowej. Wśród czynników sprzyjających międzynarodowym przepływom kapitału należy wymienić następujące: występowanie znacznych nadwyżek w bilansach płatniczych krajów eksportujących ropę naftową i kilku wysoko rozwiniętych krajów kapitalistycznych, osiągnięcie przez pozostałe kraje zachodnie (poza USA) poziomu technologicznego i gospodarczego, który pozwolił i w pewnym sensie wymusił zagraniczną ekspansję kapitałową największych firm, pogłębiające się trudności płatnicze oraz rosnące zadłużenie zewnętrzne większości gospodarek na świecie.

 

Bibliografia

Sachs, J. D. (1988). International Policy Coordination: The Case of the Developing Country Debt Crisis. In: International Economic Cooperation, ed. by Martin Feldstein, 233-78. Chicago. University of Chicago Press.

Devlin, R., and R. Ffrench-Davis (1995). The Great Latin America Debt Crisis: A Decade of Asymmetric Adjustment, “Revista de Economia Politica”. 15, No. 3 (July-September 1995), 117-142.

Dobroczyński, M. (1984). Medium Developed Countries in the World Economy, “Oeconomica Polonia” 2-3.

Stoga, A.J. (1986). If America won’t lead, „Foreign Policy”. 4, Autumm.

Levine, R. (2001). International Financial Liberalization and Economic Growth, „Review of International Economics”. Vol. 9, 668-712.

Dunning, J.F. (1980). Towards and Ecletic Theory of International Production, “Journal of International Studies”. Vol. 11, 9-31.

Sołdaczuk, J. (1986). Kryzys zadłużenia zagranicznego, Ekonomista. 3.

Sołdaczuk, J. (1985). Przemiany strukturalne i tendencje rozwoju współczesnej gospodarki światowej, Ekonomista. 4-5.

Razin, A and Sadka, E. (2001). Country Risk and Capital Flow Reversals, “Economic Letter”. Vol. 72, 73-77.

Hood N. and Young S. (1979). The Economics of Multinational Enterprises, London. Longman.

Dunning, J.F. (1993). The Globalisation of Business, London. Routledge.

Hymer, S.H. (1976). The International Operations of National Firms: A Study of Direct Investment, Cambridge MIT. Press.

Szostak, M. (1987). Międzynarodowy ład gospodarczy a postęp społeczny, „Sprawy Międzynarodowe”. 1.

Machlup, F. (1972)., Five Errors about Euro-dollar System, „Euromoney”. July.

Peterson, P.L. (1971). The United States in the Changing World Economy, Washington: British North American Research Association.

International Financial Statistics (1978). IMF, May.

Huebner, D. (1986). Kraje rozwijające się a globalny charakter kryzysu, „Sprawy Międzynarodowe”. 9.

International Financial Statistics (1980). IMF, May.

Dziś i jutro Trzeciego Świata. Szkice o rozwoju gospodarczym (1982). Praca zbiorowa pod red. A. Millera, Warszawa. PWN.

Industry in the 1980’s. Structural Change and Interdependence (1985), New York. UNCTAD.

Kalecki, M. (1984). Teorie wzrostu w różnych systemach społecznych, w: M. Kalecki, Socjalizm. Wzrost gospodarczy i efektywność inwestycji. Dzieła Tom 4, Warszawa. PWE.

Kalecki, M., I. Sachs (1967). Z zagadnień finansowania rozwoju krajów o gospodarce mieszanej, Warszawa. PWN.

Kalecki, M. (1980). Uwagi o „reformie przełomowej”, w: M. Kalecki, Kapitalizm. Dynamika gospodarcza. Dzieła Tom 2, Warszawa. PWE.

Rurarz, Z. (1976). IV sesja UNCTAD, „Sprawy Międzynarodowe”. 1.

Ciamaga, L. (1986). Czy trzecia droga dla Trzeciego Świata? Współpraca AKP-EWG, Warszawa. KiW.

Monthly Bulletin od Statistics (1974). Vol. 128, New York. UN.

Monthly Bulletin od Statistics (1980). Vol. 34, New York. UN.

Monthly Bulletin od Statistics (1989). Vol. 58, New York. UN.

Trade and Development Report (1987), Geneva. UNCTAD.

Trade and Development Report (1985), Geneva. UNCTAD.

Trade and Development Report (1986), Geneva. UNCTAD.

World Economic Survey (1985). New York. UN.

Kienzl, H. (1985). Die internationalen Waehrungs- und Handelsproblem: Entwickung und gegenwaertige Lage (referat powielony, wygłoszony na sympozjum nt. stosunków Wschód-Zachód w Warszawie w 1985 r.).

Szostak, M. (1981). Kraje Trzeciego Świata a Nowy Międzynarodowy Ład Ekonomiczny, w: Dziś i jutro Trzeciego Świata. Szkice o rozwoju gospodarczym. Praca zbiorowa pod red. A. Millera, Warszawa. PWN.

OECD Observer (1981). No 113, November.

Balance of Payments Yearbook (1980), Suppl. to Vol. 27-30, New York. IMF.

Bank for International Settlements. Annual Reports 1975-1980.

Dornbusch, R. (1987). The world debt problem: Anatomy and solutions. Report prepared for the Twentieth Century Fund, New York.

Feldstein, M. (1986). International debt service and economic growth: Some simple analytics. NBER Working Paper No. 2076. Cambridge, Mass.: National Bureau of Economic Research.

Sachs, J. D. (1986). Managing the LDC debt crisis. “Brookings Papers on Economic Activity”. 2, 397-432.

Rojas-Suárez, L., and S. R. Weisbrod (1995). Financial Fragilities in Latin America: The 1980s and 1990s, IMF Occasional Paper No. 132. Washington. IMF.

Barber, W. J. (1995). Chile con Chicago: A Review Essay, “Journal of Economic Literature”. Vol. 33, 1941-49.

Bresser P., L. Carlos, and Y. Nakano (1991). Hyperinflation and Stabilization in Brazil: The First Collor Plan, in: Economic Problems of the 1990s: Europe, the Developing Countries, and the United States, ed. by Paul Davidson and Jan Kregel, London. Edward Elgar.

World Debt Tables (1987). Washington. World Bank.

Development Cooperation (1972). Paris. OECD.

Development Cooperation (1975). Paris. OECD.

Development Cooperation (1979). Paris. OECD.

Economic Survey of Europe (1990). Geneva. ECE.

Economic Survey of Europe (1985). Geneva. ECE.

Economic Survey of Europe (1980). Geneva.

##submission.downloads##

Opublikowane

2021-12-31

Numer

Dział

Articles