MECHANIZM CYKLU KONIUNKTURALNEGO, KONCEPCJA MNOŻNIKA INWESTYCYJNEGO ORAZ POZIOM PŁAC W MODELACH MICHAŁA KALECKIEGO ORAZ JOHNA MAYNARDA KEYNESA
Słowa kluczowe:
teoria Michała Kaleckiego, teoria Johna M. Keynesa, efektywny popyt, prawo rynków Saya, ekonomia tradycyjna, równowaga, globalna podaż i popyt, cykl koniunkturalny, oszczędności i inwestycje, funkcje pieniądza, rozwój i wzrost gospodarczyAbstrakt
DOI: 10.19251/ne/2020.32(5)
Celem artykułu jest porównanie wybranych elementów teorii Michał Kaleckiego z lat 30. i 40. XX w. z teorią J.M. Keynesa zawartą przede wszystkim w „Ogólnej teorii zatrudnienia, procentu i pieniądza”, która została opublikowana w języku angielskim w 1936 r. Keynes, podobnie jak Kalecki odnosił się krytycznie do podstawowych twierdzeń ekonomii tradycyjnej. Mimo to (uwzględniając daty publikacji głównych prac obu autorów) bezsporny wydaje się fakt, iż to M. Kalecki pierwszy przełamał system aksjomatów ortodoksyjnej ekonomii, która w oderwaniu od rzeczywistości gospodarczej lat Wielkiego Kryzysu, wyłączyła z obszaru badań problematykę efektywnego popytu. Za uzasadnienie założenia pełnego wykorzystania czynników produkcji służyło przez wiele dziesięcioleci „prawo rynków” J.B. Saya. Automatyczna równowaga między globalna podażą i popytem była uwarunkowana przekonaniem o technicznej jedynie funkcji pieniądza w procesie cyrkulacji. Teoretycy szkoły neoklasycznej uważali, że istnieje mechanizm, który samoczynnie (za pośrednictwem zmian stopy procentowej) przekształca oszczędności w inwestycje. Wielkość dochodu narodowego była wyznaczona przez zasoby siły roboczej i majątku produkcyjnego, a poziom oszczędności wyznaczały rozmiary akumulacji. Harmonijny i trwały rozwój gospodarki, jaki wynikał z przesłanek teoretycznych, był wyraźnie sprzeczny z rzeczywistością gospodarczą okresu kryzysu i bezrobocia. Zjawiska te nie mieściły się w ramach systemu teoretycznego. Punktem wspólnym obu analizowanych teorii było konsekwentne odrzucenie prawa Saya. W żadnym z porównywanych modeli nie występował samoczynny mechanizm przywracający równowagę, przy pełnym wykorzystaniu czynników produkcji. Kalecki, czyniąc celem swojej najważniejszej pracy (Próby teorii koniunktury-1933 r.) opublikowanej kilka lat wcześniej niż „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza”, zagadnienie
mechanizmu funkcjonowania rzeczywistej gospodarki, w której pozostają niewykorzystane: siła robocza i zdolności wytwórcze, a dochód narodowy był określony przez efektywny popublished pyt, wyprzedził o kilka lat osiągnięcia Keynesa. Często nie docenia się, ze model Kaleckiego zawierał wszystkie zasadnicze elementy systemu Keynesa, dzięki którym ten ostatni stał się tak popularny. Na ten fakt zwracał uwagę sam Kalecki w recenzji „Ogólnej teorii”.
Bibliografia
Allen Roy G. 1961. Ekonomia matematyczna, Warszawa.
Domar Evsej D. 1962. Szkice z teorii wzrostu gospodarczego, Warszawa.
Domar Evsey D. 1946. Capital Expansion, Rate of Growth, and Employment, “Econometrica”, 14, 137 – 147.
Fiedor Bogusław. 2019. Konferencja „Michał Kalecki and the problem of international equilibrium”, Biuletyn PTE Nr 4(87).
Hamberg David. 1956. Economic Growth and Instability, New York.
Hansen Alvin H. 1936. Mr Keynes on Underemployment Equilibrium, “Journal of Political Economy”, 44 (5).
Hansen Alvin H. 1951. Schumpeter’s Contribution to Business Cycle Theory, “Revue of Economics and Statistics”, Vol. 38, p. 129-132.
Harrod Roy F. 1937. Mr. Keynes and Traditional Theory, „Econometrica”, 5.
Harrod Roy F. 1939. An Essay in Dynamic Theory, “Economic Journal”, 49, 14 – 33.
Harrod Roy F. 1948. Towords a Dynamic Economics, London.
Hawtrey Ralph George. 1939. The gold standard in theory and practice, London.
Hicks John Richard. 1948. Teoria Keynesa po dziesięciu latach, Warszawa.
Hobson John A. 1930. Rationalisation and Unemployment, London.
James E. 1958. Historia myśli ekonomicznej XX wieku, Warszawa.
James Edward. 1958. Historia myśli ekonomicznej XX wieku, Warszawa.
Kaldor Nicholas. 1957. A Model of Economic Growth, “Economic Journal”, 67, 591–624.
Kaldor Nicholas. and Mirrlees James A. 1962. A New Model of Economic Growth, “Review of Economic Studies”, 25, 174-192.
Kalecki Michał. 1932. Obniżka płac w okresie kryzysu, „Przegląd Socjalistyczny” Nr 2..
Kalecki Michał. 1933. Próba teorii koniunktury, IBKGiC, Warszawa.
Kalecki Michał. 1934. Trzy układy, „Ekonomista” Nr 3.
Kalecki Michał. 1935. Essai d’une theorie du mouvement cyclique des affaires, „Reveue d’Economie politique”.
Kalecki Michał. 1936. Parę uwag o teorii Keynesa, „Ekonomista” Nr 3.
Kalecki Michał. 1936a. Mechanizm poprawy koniunktury, Warszawa.
Kalecki Michał. 1937. The Principle of Increasing Risk, „Economica” Vol. IV New Series 16. November.
Kalecki Michał. 1938. The Lesson of the Blum Experiment, „Economic Journal” t. VIII, IX.
Kalecki Michał. 1939. Essays in the Theory of Economic Fluctuation, London.
Kalecki Michał. 1958. Teoria dynamiki gospodarczej, Warszawa.
Kalecki Michał. 1980. Kapitalizm. Dynamika gospodarcza. Dzieła Tom 2, Warszawa.
Kalecki Michał. 1980a. Marksistowskie równania reprodukcji a współczesna ekonomia, w: M.
Kalecki, Kapitalizm. Dynamika gospodarcza. Dzieła Tom 2, Warszawa 1980.
Keynes John Maynard. 1926. The End of Laissez-Faire, London.
Keynes John Maynard. 1956. Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, Warszawa.
Keynes John Maynard. 1972. The Collected Writings of John Maynard Keynes, t. 9: Essays in Persuasion, London 1972, s. 317.
Keynes John Maynard. 1991. The Great Slump of 1930. In: Essays in Persuasion. W. W. Norton & Company.
Klein Lawrance R. 1947. The Keynesian revolution, New York: The Macmillan Company.
Klein Lawrance R. 1947a. Theories of effective demand and employment, “Journal of Political Economy” 55, 1947 Nr 2 s.108-131
Klein Lawrance R. 1950. Economic Fluctuations in the United States, 1921-41, New York: John Wiley.
Kuznets Simon. 1940. Schumpeter’s Business Cycles, “American Economic Review”, 30.
Lange Oskar. 1959. Ekonomia polityczna, Warszawa.
Lange Oskar. 1962. Pisma ekonomiczne i społeczne, Warszawa.
Lange Oskar. 1973. Wykłady o modelu Michała Kaleckiego, w: O. Lange, Kapitalizm. Tom 1, Warszawa.
Markwell Donald. 2006. John Maynard Keynes and International Relations: Economic Paths to War and Peace, Oxford & New York: Oxford University Press.
Melich Alojzy. 1971. Rachunek ekonomiczny w socjalizmie, Warszawa.
Michał Kalecki. 1939. Essays in the Theory of Economic Fluctuations, London.
Nasiłowski Mieczysław. 1965. Kaldora model zrównoważonego wzrostu, “Ekonomista” Nr 4.
Nasiłowski Mieczysław. 1967. Z teorii wzrostu kapitalizmu rozwiniętego. Warszawa.
Nasiłowski Mieczysław. 2004. Zarys historii myśli ekonomicznej, Warszawa.
Nowik J.B. 1965. Gnoseologiczna charakterystyka modelu. Perspektywy cybernetyki, Warszawa.
Pen Jan. 1972. Współczesna ekonomia, Warszawa.
Rączkowski Stanisław. 1948. Teorie pieniądza J.M. Keynesa, Warszawa-Łódź.
Robinson Joan. 1958. Akumulacja kapitału, Warszawa.
Robinson Joan. 1973. Herezje ekonomiczne, Warszawa.
Samuelson Paul A. 1959. Alvin Hansen and the Interactions between the Multiplier Analysis and the Principle of Acceleration, “The Review of Economics and Statistics” mai.
Say Jean Baptiste. 1960. Traktat o ekonomii politycznej, Warszawa.
Schumpeter Joseph A. 1939. Business Cycles: A Theoretical, Historical, and Statistical Analysis of the Capitalist Process, New York, Toronto, Londres, McGraw-Hill.
Secomski Kazimierz. 1970. Elementy polityki ekonomicznej, Warszawa.
Sołdaczuk Józef. 1959. Teoria ekonomiczna J.M. Keynesa, Warszawa.
Spencer M. 1968. Managerial Economics, Homewood Kl.
Sweezy Paul M. 1939. Demand Under Conditions of Oligopoly, “The Journal of Political Economy”, 47 (4).
Szeworski Adam. 1965. Cykl koniunkturalny a interwencja państwa, Warszawa.
Tarascio Vincent J. 1971. Keynes on the Sources of Economic Growth. “Journal of Economic History”, June, 31.
Terbergh Gerard. 1945. The Bogey of Economic Maturity, Chicago.
Tinbergen Jan. 1937. An Econometric Approach to Business Cycle Problems, Paris.
Toye John F. 2000. Keynes on Population, Oxford.
Toyo Eskor.1977. Marks i Keynes. Analiza porównawcza metodologii makroekonomicznej, Warszawa.
Wicksell Knut. 1951. Lectures on political economy, London: Routledge and Kegan Paul.
Zawadzki Władysław. 1936. Nowa teoria pieniądza Keynesa, „Ekonomista” Nr 3.
