Straż Obywatelska w Płocku i powiecie płockim w 1920 r. / The Civic Guard in Płock and the Płock poviat in 1920
Abstract
Streszczenie: Latem 1920 r. w obliczu zagrożenia państwa w wielu miejscowościach powstały ochotnicze Straże Obywatelskie, wspierające wojsko i policję w utrzymaniu porządku i bezpieczeństwa. Podobna formacja powstała w Płocku. Poza statutowymi zadaniami członkowie Straży wzięli też udział w obronie miasta przed wojskami bolszewickimi, a po odparciu nieprzyjaciela w przywracaniu porządku i zbieraniu porzuconego mienia i wyposażenia wojskowego. Na przełomie września i października 1920 r. Straż Obywatelska na terenie całego kraju - w tym w Płocku - została rozwiązana. Kilku najbardziej zasłużonych członków zostało odznaczonych Krzyżami za Męstwo i Odwagę i Krzyżami Walecznych.
Słowa kluczowe: wojna polsko-bolszewicka 1920 r., obrona Płocka w 1920 r., Straż Obywatelska w 1920 r.
Summary: In the summer of 1920, voluntary civic guard troops were formed in order to protect Polish towns from the threat coming from the east. They provided support to army and police in keeping order and security. A similar formation was established in Płock. Apart from its statutory tasks, members of the Civic Guard also took part in the defense of the city against Bolsheviks, and having repelled the enemy they participated in restoring order and in collecting the abandoned property and military equipment. At the turn of September and October 1920, the Civic Guard was dissolved around the country, including Płock. Several of the most distinguished members were decorated with the Cross for Bravery and Courage and the Cross of Valour.
Keywords: 1920 Polish-Soviet War, 1920 defense of Płock, 1920 Civic Guard
References
Bibliografia
I. Źródła archiwalne
Archiwum Diecezjalne w Płocku
- Księga zgonów parafii płockiej 1919 -1922
Archiwum Państwowe w Płocku
- Akta miasta Płocka, sygn. 22 513, 23 042
- Związek Harcerstwa Polskiego, sygn. 1
Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie
- Akta odznaczeniowe Jana Wichrowskiego, sygn. KW - 132/W - 1063
- akta odznaczeniowe Bronisława Mosdorfa, sygn. KW - 8 l/M - 3022
Poświęcenie krzyża na mogile bratniej, „Kurier Płocki", nr 95 z 26 kwietnia 1922, s. 3.
- pisma W. Konwickiego z 5 lipca 1921 r. i 16 marca 1922 r. do naczelnika państwa J. Piłsudskiego, sygn. 1.482.102 - 10 401
Towarzystwo Naukowe Płockie
- Straż Obywatelska w Płocku w 1920 r., sygn. 1553, 1755, 1775, 1776,1777,1778,1779
- Najazd bolszewicki, sygn. 1550
- Wojna polsko-bolszewicka 1920 r., sygn. 1789
Urząd Stanu Cywilnego w Płocku
- Księga zgonów parafii mojżeszowej w Płocku za lata 1919-1924
II. Źródła drukowane
- Inwazja bolszewicka a Żydzi. Zbiór dokumentów, z. 1, Warszawa 1921.
- O niepodległą i granice. Raporty i komunikaty naczelnych władz wojskowych o sytuacji wewnętrznej Polski 1919-1920, oprać, wybór i przygot. do druku Marek Jabłonowski, Piotr Stawecki, Tadeusz Wawrzyński, t. 2, Warszawa - Pułtusk 2000.
- Sprawozdanie Obywatelskiego Komitetu Obrony Państwa na powiat płocki, w: Obrona Państwa w 1920 roku. Księga sprawozdawczo--pamiątkowa Generalnego Inspektoratu Armii Ochotniczej i Obywatelskich Komitetów Obrony Państwa, pod red. Władysława Ścibor-Rylskiego, Warszawa 1923.
III. Prasa
„Czas" 1920
„Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych" 1921
„Gazeta Policji Państwowej" - 1920
„Kurier Mazowiecki" 1938
„Kurier Płocki" 1920,1921,1922
„Rzeczpospolita" 1920
„Tygodnik Ilustrowany" 1920
IV. Pamiętniki, relacje i wspomnienia
- Grzymała-Siedlecki Adam, Cud Wisły. Wspomnienia korespondenta wojennego, Warszawa 1921.
- Horodyska-Gizińska Ewa, Sierpień 1920 roku w Płocku w korespondencji Haliny Rutskiej, „Notatki Płockie" 2011, nr 4, s. 25-30
- Obrona Płocka w listach Marii Macieszyny, oprać. Grzegorz Gołębiewski, cz. I, „Notatki Płockie" 1997, nr 2, s. 34-39.
- Żołnierze sowieccy w Płocku 18-19 sierpnia 1920 r. w relacjach mieszkańców, wstęp i oprać. Grzegorz Gołębiewski, „Przegląd Historyczno-Wojskowy" 2013, nr 2, s. 113-130.
V. Opracowania
- Gołębiewski Grzegorz, Obrona Płocka w 1920 r. przed wojskami bolszewickimi, Płock 2015.
- ks. Grzybowski Michał Marian, Wojna polsko-rosyjska 1920 r. w Płocku i na Mazowszu. Studium historyczno-pastoralne, Płock 1990.
- Grzybowski Michał Marian, Michał Sobociński, Wspólnota żydowska w Bielsku. Próba rekonstrukcji stanu wspólnoty, Płock 2014.
- W. Nekrasz, Harcerze w bojach 1914-1921, t. JJ, Warszawa 1931.
- O uczniu - żołnierzu, oprać. Kazimierz Konarski, Warszawa - Lwów 1922.
- Papierowski Andrzej Jerzy, Stefański Jerzy, Płocczanie znani i nieznani. Słownik biograficzny, Płock 2002.
- Piotrowski Paweł, Walki o miasta Mazowsza Północnego podczas wojny polsko-rosyjskiej 1920 roku, Poznań 2014.
- Przedpełski Jan, Stefański Jerzy, Żydzi płoccy w dziejach miasta, Płock 2012.
- Szczepański Janusz, Społeczeństwo Polski w walce z najazdem bolszewickim 1920 roku, Warszawa - Pułtusk 2000.
- Szczepański, Społeczność żydowska Mazowsza w XIX-XX w., Pułtusk 2005.
- Szczepański Janusz, Wojna 1920 roku na Mazowszu i Podlasiu, Warszawa - Pułtusk 1995.
- Świecki Tadeusz, Wybult Franciszek, Mazowsze Płockie w czasach wojny światowej i powstania państwa polskiego, Toruń 1932.
VI. Artykuły
- Gołębiewski Grzegorz, Kpt. inż. Albert de Bure - Francuz w obronie Płocka w 1920 r., „Notatki Płockie" 2007, nr 2, s. 23-27.
- Koński Wiesław, Echa obrony Płocka w sierpniu 1920 r. w ówczesnej prasie, „Płocki Rocznik Historyczno-Archiwalny", 1.1, 1995 s. 31-45.
- Koński Wiesław, „Sprawa żydowska" podczas obrony Płocka w 1920 r., „Płocki Rocznik Historyczno-Archiwalny", 1.1, 1995 s. 79-96.
- Waluś Konrad Jan, Waluś Jan Henryk, Krzyż za Męstwo i Odwagę, „Notatki Płockie" 2010, nr 1, s. 30-35.
