Główne założenia i tezy szkoły monetarystycznej w ekonomii
DOI:
https://doi.org/10.19251/rtnp/2021.13(6)Słowa kluczowe:
doktryna makroekonomiczna, monetaryzm, keynesizm i neokeynesizm,, ilościowa teoria pieniądza, podaż i popyt na pieniądz, inflacja, podejście pieniężne do bilansu płatniczego, monetarystyczna interpretacja bezrobocia, stagflacja, mechanizm transmisjiAbstrakt
Termin monetaryzm jako określenie doktryny makroekonomicznej związanej i utożsamianej jednoznacznie z Miltonem Friedmanem i Uniwersytetem w Chicago został wykreowany przez Karla Brunnera w 1968 r. Nabrał on znaczenia na gruncie teoretycznym na przełomie lat 60. i 70. XX w., a największy wpływ na politykę gospodarczą uzyskał w końcu lat 70. i na początku lat 80. Swoją popularność zawdzięczał panującej stagflacji w okresie lat 70. Tak jak wielki kryzys spowodował zachwianie wiary w rynek i liberalizm, tak stagflacja spowodowała odwrót od ekonomii keynesowskiej i odrodzenie idei klasycznych. Na gruncie teoretycznym z monetaryzmu wyrosła nowa i bardziej radykalna szkoła – nowa ekonomia klasyczna. Jednakże to monetaryzm stał się częścią głównego nurtu i punktem odniesienia dla większości dyskusji toczących się wokół kluczowych kwestii teoretycznych i roli państwa w gospodarce.
Twórcą monetaryzmu był M. Friedman urodzony w 1912 r. w Nowym Jorku, jeden z najwybitniejszych i kontrowersyjnych ekonomistów XX w. Był on od samego początku swojej kariery naukowej gorącym zwolennikiem liberalizmu gospodarczego i z tych pozycji konsekwentnie i przy każdej
okazji krytykował keynesizm, a także neokeynesizm. Jego zdaniem, niedoskonałości rynku wynikają z ingerencji państwa w gospodarkę kraju, a także z monopolistycznej pozycji związków zawodowych. Uważał również, że wszelkie wydatki na poprawę koniunktury, jak również ochrona socjalna najuboższych grup społecznych, są nieuzasadnione. Państwo powinno ograniczać swoją działalność do utrzymania porządku i bezpieczeństwa publicznego i stać na straży prawa, a zwłaszcza prawa prywatnej własności. Patrząc na szkołę monetarystyczną przez pryzmat jej historycznego rozwoju, widzimy wyraźnie trzy etapy. Zaczęło się od ewolucji, jaką przeszło podejście oparte na ilościowej teorii pieniądza w okresie od połowy lat 50. do połowy lat 60., poprzez analizę krzywej Philipsa wspartej oczekiwaniami, którą analiza monetarystyczna przyswoiła sobie w drugiej połowie lat 60., a kończąc na podejściu pieniężnym do bilansu płatniczego i wyznaczania kursu walutowego, które zostało włączone do analizy monetarystycznej na początku lat 70. Badacze związani ze szkołą monetarystyczną podkreślają procykliczną rolę podaży pieniądza (tj. wyprzedzający w czasie ruch pozostałych zmiennych takich, jak płace, ceny, produkcja - zarówno w ujęciu nominalnym, jak i realnym). Dlatego też bank centralny powinien zapewnić stałe tempo przyrostu podaży pieniądza (tzw. reguła k-procent), określając ją na poziomie 3-5% rocznie dla gospodarki. Propozycja takiego właśnie tempa przyrostu podaży wynikała stąd, że tyle wynosiła naturalna stopa wzrostu potencjału podażowego gospodarki. Zdaniem monetarystów gospodarka w długim okresie zbliża się do stanu pełnego wykorzystania potencjału produkcyjnego, jeśli zatem ilość pieniądza w obiegu rośnie w identycznym tempie jak produkcja, przeciętny poziom cen nie zmienia się, więc nie zachodzi inflacja.
Bibliografia
Adelman I., Theories of Economic Growth and Development, Stanford, Calif., Stanford University Press 1961.
Ball L. and Romer D., Real Rigidities and the Non-neutrality of Money, Review of Economic Studies, 1990, Volume 57, s. 183-203.
Bartkowiak R., Historia myśli ekonomicznej, PWE, Warszawa 2003.
Begg D., Makroekonomia, PWE, Warszawa 2007.
Bludnik I., Neokeyensizm, w: Współczesne teorie ekonomiczne, red. M. Ratajczak, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Poznań 2012.
Boskin M. J., Tax Policy and Economic Growth: Lessons From the 1980s, “Journal of Economic Perspectives”, Vol. 2, No. 4/1988.
Bludnik I., Neokeynesizm. Analiza krytyczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2011.
Burda M., Wyplosz C., Makroekonomia, Warszawa 2000.
Chrabonczewska E., Teoria i polityka kursu walutowego, Warszawa 1996.
Davidson P., A technical definition of uncertainty and the long-run nonneutrality of money, “Cambridge Journal of Economics”, 1988, Vol. 12, No. 3, s. 329–337.
Drabowski E., Wpływ pieniądza na gospodarkę w teoriach keynesizmu i monetaryzmu, PWN, Warszawa 1987.
Feldstein M. (ed.), American Economic Policy in the 1980s, University of Chicago Press, Chicago 1994.
Frenkel J. A. and Johnson H. G. (eds), The Monetary Approach to the Balance of Payments, London: Allen & Unwin 1976.
Friedman M., Essays in positive economics, Chicago: University of Chicago Press 1959.
Friedman M., Lessons from the 1979-82 monetary policy experiment, „American Economic Review” 74, Nr 2/1984, s. 397-400.
Friedman M., The methodology of positive economics, in: Essays In Positive Economics, University of Chicago Press, Chicago 1966, s. 3–43.
Friedman M., Wolny wybór, Sosnowiec 1994.
Gordon R., Understanding Inflation in the 1980s‖, Brookings Papers on Economic Activity, 16 (1)/1985.
Hall R., Makroekonomia, PWN, Warszawa 2000.
Hayek von F., Indywidualizm a porządek ekonomiczny, Kraków 1998.
Johnson, H. G., The Monetary Approach to the Balance of Payments: a Nontechnical Guide, “Journal of International Economics”, Vol. 7/1977, s. 251–68.
Kacperski J., Szkoła austriacka wobec socjalizmu i współczesnych problemów wolnego rynku, Warszawa 2009.
Kalicki K., Pieniądz a bilans płatniczy, Warszawa 1998.
Kamerschen D.R., Ekonomia, Fundacja Gospodarcza NSZZ „Solidarność”, Gdańsk 1993.
Kwiatkowski E., Bezrobocie. Podstawy teoretyczne, Warszawa 2001.
Landreth H. , D. Colander, Historia myśli ekonomicznej, Warszawa 2005.
Landreth H., D.C. Colander, Historia myśli ekonomicznej, Warszawa 1998.
Łaski K., Strukturalne przyczyny kryzysu finansów publicznych w Unii Europejskiej, PAN, „Economic Studies” 2011, nr 1.
Lis S., Współczesna makroekonomia, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2011.
Lucas R., On the mechanics of economic development, „Journal of Monetary Economics”, Vol. 22 No. 1/1988, s. 3-42.
Maddison, A., Phases of capitalist development, Oxford University Press, Oxford 1982.
Mankiw N.G., Makroekonomia, PWE, Warszawa 2009.
McDermott J., Mercantilism and Modern Growth, „Journal of Economic Growth”, Vol. 4, Issue 1/1999, pp.55-80.
Milewski R., Elementarne zagadnienia ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
Nasiłowski M., Historia myśli ekonomicznej, Warszawa 1998.
Popławska E., Ekonomia – Makroekonomia, Warszawa 1997.
Próchnicki L., Makroekonomia. Zrozumieć Gospodarkę, Zachodniopomorska Szkoła Biznesu, Szczecin 2000.
Próchnicki L., Nowa szkoła keynesowska – teoretyczne i polityczne implikacje, „Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania”, Nr 19/2011.
Ratajczak M., Współczesne teorie ekonomiczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2012.
Reid, G., Classical Economic Growth: An Analysis in the Tradition of Adam Smith, Basic Blackwell Ltd, New York 1989.
Romer P., Human Capital And Growth: Theory and Evidence, NBER Working Papers 3173, National Bureau of Economic Research, Inc 1989.
Romer P., Endogenous technological change, National Bureau of Economic Research, Cambridge, MA 1989.
Rosati D., R. Michalski, Inflacja, Warszawa 1989.
Rostow W. and Kennedy M., Theorists of economic growth from David Hume to the present, Oxford University Press, New York 1990.
Samuelson P., Ekonomia, Warszawa 1995.
Sargent T.J., Rational Expectations, the Real Rate of Interest and the Natural Rate of Unemployment, Brookings Papers on Economic Activity 1973, Vol. 2.
Skawińska E., K. Sobiech, K. Nawrot, Makroekonomia – teoretyczne i praktyczne aspekty gospodarki rynkowej, Warszawa 2008.
Snowdon B., H. Vane, P. Wynarczyk, Współczesne nurty teorii makroekonomii, Warszawa 1998.
Snowdon B., Vane H., Dynarczyk P., Współczesne nurty teorii makroekonomii, Warszawa 1998.
Solow R., A Contribution to the Theory of Economic Growth, „The Quarterly Journal of Economics”, Vol. 70 No. 1/1956, s. 65-94.
Solow R., Technical Change and the Aggregate Production Function, „The Review of Economics and Statistics”, Vol. 39 No. 3/1957, s. 312-320.
Soto de Huerta J., Szkoła austriacka, Warszawa 2010.
Stankiewicz W., Historia myśli ekonomicznej, Warszawa 2007.
Taylor J.B., Aggregate dynamics and staggered contracts, „Journal of Political Economy”, Vol. 88, No. 1/1980, s. 1–23.
Taylor J.B., Changes in American Economic Policy in the 1980s: Watershed or Pendulum Swing?, “Journal of Economic Literature”, Vol. 33, No. 2, June/1995, s. 777-784.
Temkin G., Dyskusje o gospodarce socjalistycznej: Marks- Lange- Mises- Hayek, Warszawa 2008.
Throop A. W., Fiscal Policy in the Reagan Years: A Burden on Future Generations?, “Economic Review”, No. 1/1991.
Wiktorowski K., Historia myśli ekonomicznej, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Szczecin 2003.
Wojtyna A., Ewolucja keynesizmu a główny nurt ekonomii, PWE, Warszawa 2000.
Woodford M., Convergence in macroeconomics: Elements of the new synthesis, „American Economic Journal: Macroeconomics”, Vol. 1, No. 1/2009, s. 267–279.
