Kolekcja Gustawa Zielińskiego (1809-1881) w zbiorach Biblioteki Towarzystwa Naukowego Płockiego
DOI:
https://doi.org/10.19251/rtnp/2021.13(12)Słowa kluczowe:
G ustaw Z ieliński (1809-1881), Biblioteka Skępska, Biblioteka im. Zielińskich Towarzystwa Naukowego PłockiegoAbstrakt
Najcenniejszą kolekcją Biblioteki im. Zielińskich Towarzystwa Naukowego Płockiego jest Biblioteka Skępska Gustawa Zielińskiego. Przekazał ją do Płocka syn właściciela Józef Zieliński. Księgozbiór stał się bazą Biblioteki Towarzystwa Naukowego Płockiego i zgodnie z wolą darczyńcy przyjął nazwę Biblioteka im. Zielińskich Towarzystwa Naukowego Płockiego. Szczęśliwie zbiory przetrwały czasy I i II wojny światowej oraz najazd bolszewików na Płock w 1920 roku i do dziś służą społeczeństwu. Gustaw Zieliński (1809-1881) był potomkiem znanego na Mazowszu rodu Zielińskich. Ukończył Szkołę Wojewódzką Płocką, gdzie zapoznał się z działalnością społeczną Towarzystwa Naukowego. Jako student Uniwersytetu Warszawskiego uczestniczył w powstaniu listopadowym, został zesłany na Syberię z utratą praw obywatelskich. Tam rozwinął swój talent poetycki, pisząc poemat „Kirgiz”. Zyskał sławę i po ośmioletnim zesłaniu
powrócił. Dzięki szczęśliwym okolicznościom otrzymał olbrzymi majątek - dobra skępskie, liczące 15 tys. ha. Po ich zagospodarowaniu stał się jednym
z najbogatszych ziemian w guberni płockiej. Prowadził działalność społeczną w Towarzystwie Rolniczym, Towarzystwie Kredytowym Ziemskim. Pisał zarówno utwory poetyckie, np. poemat „Stepy”, jak i historyczne o ziemi dobrzyńskiej i o rodzie Świnków. Stabilizacja życiowa pozwoliła na realizację jego planów. Zgromadził książnicę, w której znalazły się książki wskazujące na zainteresowania twórcze oraz książki cenne dla kultury polskiej m.in. pierwsze wydanie
dzieła M. Kopernika, pierwsze wydania oficyn krakowskich, kroniki polskie. Zbiory szacowano na 20 tys. książek, map, archiwaliów. Dla swych zbiorów wybudował specjalny budynek, który gromadził pamiątki rodzinne. Po śmierci Gustawa bibliotekę otrzymał najstarszy syn Józef, który przekazał zbiory do Płocka.
Bibliografia
Borkowski S., W sprawie Biblioteki Zielińskich, „Gazeta Polska”, 1904 nr 128.
Dwieście artefaktów na dwusetlecie Towarzystwa Naukowego Płockiego. Katalog wystawy. opracował Arkadiusz Wagner, Płock 2020.
Chmielowski P., Życiorys na podstawie listów poety skreślony i ocena jego działalności. Poezje Gustawa Zielińskiego, Toruń 1901.
Gorski S., Towarzystwo Naukowe Płockie 1820-1830, „Przegląd Historyczny” 1906, T. III z. 1 i 3.
Grabowski A., Józef Zieliński, „Echa Płockie i Włocławskie” 1905 nr 86.
Grzybowski M. M., Ks. Kowalewski Tomasz (1857—1927], w: Ludzie TNP red. M. Kamińska, Płock 2019.
Kieffer-Kostanecka M., Biblioteka im. Zielińskich Płocku i jej starodruki w świetle zapisków, ekslibrisów i pieczątek, ”Przegląd Biblioteczny”, 1968 z.4, s.334-341.
Kostanecka H., 50 inkunabułów w Bibliotece im. Zielińskich Towarzystwa Naukowego Płockiego, Płock 1985.
Kostanecka H. Biblioteka Gustawa Zielińskiego w Skępem, „Roczniki Biblioteczne”, 1962, R. 6.
Kieffer M., Zarys dziejów Towarzystwa Naukowego Płockiego, w: Towarzystwo Naukowe Płockie 1820-1830 – 1907-1957. Szkice i Materiały, Płock 1957.
Kowalewski T., Sprawa biblioteki Zielińskich, „Echa Płockie i Włocławskie” 1905 nr 46, 47, 48, 57.
Kowalewski T., Sprawa biblioteki Zielińskich, Płock 1905.
Krajewski M., Słowo wstępne, w: Kirgiz, Rypin, Skępe, Płock 2011.
Kruszewski Z., Towarzystwo Naukowe Płockie w odrodzonej Polsce, Płock 2018.
Król M., Gustaw Zieliński w świecie nauki, „ANALECTA” 2019, R. 28.
Kuś T., Nieznane płockie rękopisy Józefa Kalasantego Szaniawskiego „Ruch Filozoficzny” LXIX 2012.
Nowowiejski A. J., Płock. Monografia historyczna, Płock 1930.
Minkowski M. J., Elita północno mazowiecka, Kraków 2001.
Odrowąż-Pieniążek J., Gustaw Zieliński „Kirgiz „ i inne poezje, Warszawa 1957.
Rolbiecki W., Towarzystwo Naukowe przy Szkole Wojewódzkiej Płockiej (1820-1830), Wrocław, Warszawa, Kraków 1969.
Rutska H., Towarzystwo Naukowe Płockie 1820-1830-1907-1928, „Rocznik Towarzystwa Naukowego w Płocku” T. I.
Skoczeń M., Szkoła Wojewódzka w latach 1816-1833, w: Małchowianka. Dzieje najstarszej z istniejących polskich szkół red. W. Koński, Płock 1995.
Sołtysiak M., Muzeum Publiczne i Szkolne Województwa Płockiego „Płocki Rocznik Historyczno-Archiwalny” 1997 T. III.
Sokołowska Z., Gustaw Zieliński „Kłosy” 1881 nr 859.
Sprawa przed publicznością, Płock 1822, 1824.
Statut Towarzystwa Naukowego Płockiego, Płock 1907.
Stogowska A., Biblioteka Skępska, w: Gustaw Zieliński – życie i działalność, red. M. Krajewski, Rypin 1988.
Stogowska A., Czas poety Gustawa Zielińskiego, „ZNAJ” 2011 nr 6.
Stogowska A., Dzieje i funkcje Biblioteki Towarzystwa Naukowego Płockiego 1820-1985, Płock 1994.
Stogowska A., Dwór Gustawa Zielińskiego w Skępem – ośrodek intelektualno- kulturalny, w: Aktywność kulturalno-oświatowa mazowieckich ziemian w XIX i XX wieku, Ciechanów 2007.
Stogowska A., Edukatorzy wychowankowie szkoły płockiej zwanej „Małachowianką”, Płock 2016.
Stogowska A., Księża diecezji płockiej na Syberii, w: Kościół katolicki na Syberii, Wrocław 2002.
Stogowska A., Profesor Władysław Smoleński (1851-1926) darczyńca Towarzystwa Naukowego Płockiego, „Notatki Płockie”, 1996, nr 2/167.
Stogowska A., Rola intelektualna i kulturalna Towarzystwa Naukowego Płockiego w latach 1820-1830 1907-1939, Płock 1998.
Stogowska A., Wpisany w epokę Gustaw Zieliński 1809-1881, Płock1996.
Stogowska A., W służbie ludzi i Ojczyzny Aleksander Maciesza (1875- 1945), Płock 2013.
Stogowska A., Towarzystwo Naukowe Płockie w latach 1820-1830 „Płocki Rocznik Historyczno-Archiwalny”, 1997 T. III.
Stogowska A., Zielińscy herbu Świnka – obrońcy ojczyzny, w: Ziemianie mazowieccy wobec obronności Ojczyzny, red. J. Kity i B. Umińskiej, Ciechanów- Łódź 2015.
Stogowska A., Zainteresowania historyczne Gustawa Zielińskiego, „Ziemia Dobrzyńska” 1992 t. II.
Stogowska A., Życie umysłowe i kulturalne w latach 1793-1918 [w:] Dzieje Płocka red. M. Krajewski, Płock 2006.
Testament Gustawa Zielińskiego „Wiek” 1881, nr 277.
Trynkowski J., Adolf Januszkiewicz na zesłaniu, w: Polacy w Kazachstanie, Wrocław 1996.
Umińska B., Aktywność społeczno- gospodarcza ziemian guberni płockiej w latach 1865-1914, Ciechanów 2019.
Windakiewicz S., Romantyzm w Polsce, Kraków 1937.
Wolicki K., Wspomnienia z czasów pobytu w Cytadeli Warszawskiej i na Syberii, Lwów 1876.
Wróblewska E., Józef Feliks Zieliński /Izet Bey/1808-1878, Toruń 1952.
Wróblewska E., Józef Feliks Zieliński w służbie książki polskiej, „Roczniki Biblioteczne” 1976, T. XX, z. 1-2.
Wykaz najznakomitszy książek Biblioteki Skępskiej Biblioteka im. Zielińskich TNP, R. 700.
Zbiory specjalne Towarzystwa Naukowego Płockiego oprac. D. Brzeziński i G. Szumlicka-Rychlik, Płock 209.
Zieliński J., Wspomnienia z tułactwa, Warszawa 1989.
Zieliński G., Kalendarze gospodarskie, Biblioteka IM. Zielińskich, R. 373.
Zieliński G., Poezje, Warszawa 1901.
Żywot Adolfa Januszkiewicza i jego listy ze stepów kaukaskich, Berlin 1875.
