OPIEKUŃCZA ROLA LEKARZY ORAZ WŁADZ PAŃSTWOWYCH WOBEC LUDNOŚCI POLSKIEJ PODCZAS EPIDEMII W XVIII W.
DOI:
https://doi.org/10.19251/sej/2022.15(5)Słowa kluczowe:
opieka, wychowanie, lekarze, epidemia, dżuma, cholera, ospa, choroby weneryczneAbstrakt
Niniejszy artykuł ukazuje dzieje najbardziej niebezpiecznych chorób, jakie nawiedzały Polskę w XVIII w.: dżumę, cholerę, ospę i choroby weneryczne. Każda z nich niosła ze sobą śmiertelne żniwo. W czasach XVIII w. podejmowano pewne próby leczenia tych chorób. Zadaniem lekarzy było nie tylko leczenie chorych ale i uświadamianie ich w jaki sposób powinni postępować, aby unikać zarażenia. Także ówczesne władze organizowały wszelką pomoc, aby jak najszybciej pozbyć się pandemii. Różne formy opieki nad chorymi w XVIII – wiecznej Polsce zostały zaprezentowane w niniejszym artykule. Czytelnik dowie się, jak i z jakim skutkiem radzono sobie w tym czasie z epidemiami.
Bibliografia
Bogucka Maria. 1986. Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław.
Braudel Fernard. 1992. Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm XV-XVIII wiek, t. I. Warszawa.
Brzeziński Tadeusz. 2004. Rozwój klinicznej medycyny wewnętrznej i specjalności pokrewnych, w. Historia medycyny pod red. T. Brzezińskiego, Warszawa, 288-317.
Bujwid Kazimiera. 1894. Najpotrzebniejsze wiadomości o cholerze. Najprostsze sposoby ustrzeżenia się jej, oraz wskazówki ratowania i pielęgnowania chorych, Warszawa.
Dunka Christopher Scott Susan. 2008. Czarna śmierć. Epidemie w Europie od starożytności do czasów współczesnych, przekład A. Siennicka. Warszawa.
Cartwright Frederik. F. Biddis Michael. 2005. Niewidoczny Wróg. Zarazy i Historia, wyd. Wołoszański, Warszawa.
Collier Leslie. Oxford John. 2001. Wirusologia, tłum. pod red. M. Łuczaka, Warszawa.
Cholera, 1985. w: Choroby zakaźne i inwazyjne, pod red. Kassura Bertolda. Januszkiewicza Jerzego. 163-168. Warszawa.
Choroby zakaźne i pasożytnicze. 2000. red. Dziubek Zdzisława. Warszawa 2000.
Giedroyć Franciszek. 1909. Nauka o chorobach wenerycznych w piśmiennictwie lekarskem polskiem, Warszawa.
Giedroyć Franciszek. 1897. Rys historyczny szpitala św. Łazarza w Warszawie, Warszawa.
Ignacy Krasicki na Warmii 1766-1772. Przekazy źródłowe. 2002.Część II 1769-1772, zebrał i opracował A. Szorc. Olsztyn.
Karpiński Andrzej. 1999. Opieka nad chorymi i ubogimi w miastach polskich w czasie epidemii w XVII – XVIII w. w: Charitas. Miłosierdzie i opieka społeczna w ideologii, normach postępowania i praktyce społeczności wyznaniowych w Rzeczypospolitej XVI –XVIII wieku, pod red. Augustyniak Urszula, Karpiński Andrzej. 221-243.Warszawa.
Karpiński Andrzej. 2000. W walce z niewidzialnym wrogiem, Warszawa.
Klukowska Zygmunt. 1927. Sprawa o szerzenie dżumy w Lublinie w r. 1711, Archiwum Historji i Filozofji Medycyny oraz Historji Nauk Przyrodniczych, t. VI.
Komender Janusz. Orłowski. Marian. J. i in. 1996. Wielki słownik medyczny, Warszawa.
Kostrzewski Jan. 1964. Epidemia, w: Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, t. III, Warszawa.
Kozłowski Janusz. Krzysztof. 2005. Wielka historia świata, t. I: Świat przed „rewolucją” neolityczną, Kraków- Warszawa.
Kracik Jan. 1991. Pokonać czarną śmierć. Staropolskie postawy wobec zarazy, Kraków.
Kronika medycyny, 1994. red. Bogdana Ney, Warszawa.
Kuchowicz Zbigniew. 1992. Człowiek polskiego baroku, Łódź.
Lebrun Francois. 1997. Jak dawniej leczono: lekarze, święci i czarodzieje w XVII i XVIII wieku, Warszawa.
Łazarowicz Klemens. 1905. Co to jest cholera i jak ją zwalczać, Warszawa.
Łyskanowski Marcin. 1980. Medycyna i lekarze dawnej Warszawy, Warszawa.
Matusiewicz Andrzej. Hubert. 2010. Brat Ludwik Perzyna (1742-1800), lekarz i pisarz w bonifraterskim habicie, Rzym – Warszawa.
Michalski Jerzy. 1973. Lubomirski Stanisław h. Szreniawa PSB, t. 18.
Müldner – Nieckowski Piotr. 1977. Sylwetka lekarza według Ludwika Perzyny (1742-1812), „Archiwum Historii Medycyny”, R. 40. z. 1.
Olejnik Zbigniew. Giedrojć Franciszek. 1899. Mór w Polsce w wiekach ubiegłych, Warszawa.
Olkowski Zbigniew. 1968. Epidemia cholery azjatyckiej w Prusach Wschodnich w latach 1831-1832, Komunikaty Mazursko-Warmińskie.102.
Ratajczak Bożena. 1987. Próby zapobiegania klęskom elementarnym w Opolu w okresie od XVII do I połowy XIX w., „Studia Śląskie”, t. 45.
Różańska-Gambal Barbara. Występowanie epidemii ospy prawdziwej na świecie od czasów starożytnych po współczesne, „Medycyna Nowożytna” 15/1 -2. 31-59.
Szarszewski Adam. 2012. „Epidemie cholery w Gdańsku w XIX wieku”, w: Dżuma, ospa, cholera w trzechsetną rocznicę wielkiej epidemii w Gdańsku i na ziemiach Rzeczypospolitej w latach 1708-1711. materiały z konferencji naukowej, red. E. Kizik, 195-221. Gdańsk.
Stocki Edward. 1964. Ospa na przestrzeni wieków „Wiadomości Lekarskie”. nr 6.
Szorc Alojzy. 1990. Dominium Warmińskie 1243-1772. Przywilej i prawo chełmińskie na tle ustroju Warmii. Olsztyn.
Szumowski Władysław. 1907. Galicja pod względem medycznym za Jędrzeja Krupińskiego, pierwszego protomedyka 1772-1783, Lwów.
Tukidydes. 1957.Wojna peloponeska, tł. K. Komaniecki, ks. II. Warszawa.
Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, t. III, Warszawa 1964.
Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, t. II, Warszawa 1963.
Włodarczyk Daniel. 1998. Od powietrza głodu, ognia i wojny: Epidemie cholery wśród ludności Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Inowrocław.
Wszelaki Stanisław. 1954. Zarys kliniki chorób zakaźnych. Warszawa.
Wyrobisz Andrzej. 1999. Misericordia pestis tempore. Postawy i zachowania w czasie zarazy w Polsce nowożytnej (XVI-XVIII w.), W. Charitas. Miłosierdzie i opieka społeczna w ideologii, normach postępowania i praktyce społeczności wyznaniowych w Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku, pod. red. U. Augustyniak, A. Karpiński. Warszawa..
Quetel Claude. 1991. Niemoc z Neapolu czyli historia syfilisu, wyd. Ossolineum, Warszawa.
