WYPALENIE W PRACY ZAWODOWEJ NAUCZYCIELA
DOI:
https://doi.org/10.19251/sej/2021.13(3)Słowa kluczowe:
nauczyciel, wypalenie zawodowe, stres profilaktyka wypalenia, wsparcie społeczneAbstrakt
Wypalenie zawodowe stanowi czynnik, który skutecznie zakłóca wykonywanie zadań wynikających z funkcji zawodowej nauczyciela. Nie bez znaczenia pozostaje jego wpływ na zdrowie fizyczne oraz efektywność i zaangażowanie w pracę. Przedmiotem niniejszego artykułu jest analiza pojęcia wypalenia zawodowego, jego przyczyny, objawy oraz próba ustalenia profilaktyki zjawiska, w przypadku którego należy wykorzystać wszystkie możliwe strategie, pomagające nauczycielom przezwyciężyć ten stan. Ważne stają się również działania dotyczące poszukiwania różnych źródeł wsparcia społecznego, rozwoju nauczycielskich umiejętności rozpoznawania sygnałów wskazujących na wyczerpanie emocjonalne, które jest jednym z pierwszych objawów wypalenia zawodowego. Należy dążyć do wypracowania skutecznych metod przezwyciężania stresu zawodowego, wzmacniania samooceny nauczycieli oraz kreowanie ich pozytywnego wizerunku w społeczeństwie.
Bibliografia
Brock, Barbara. L., Marilyn. L. Grady. 2000. Rekindling the flame: Principals combating teacher burn- out. Thousand Oaks, CA: Corwin Press.
Burish, Matthias. 2004. W poszukiwaniu teorii- przemyślenia na temat natury i etiologii wypalenia, tł. M. Żywicki. W: Wypalenie zawodowe. Przyczyny i zapobieganie, red. Helena Sęk. Warszawa: PWN.
Burish, Matthias. 2010. W poszukiwaniu teorii- przemyślenia na temat natury i etiologii wypalenia, W: Wypalenie zawodowe. Przyczyny i zapobieganie, wyd. 2. red. Helena Sęk. Warszawa: PWN.
Edelwich, Jerry and Archie, Brodsky. 1980. Burn- out: Stages of disillusionment in the heling professions. New York: Human Sciences Press.
Fengler, Jorg. 2000. Pomaganie męczy. Wypalenie w pracy zawodowej. Gdańsk: GWP.
Freudenberger, Herbert. J. Geraldine, Richelson. 1980. Burnout. The high cost of high achievement. Garden City: NY Doubleday.
Grzegorzewska, Maria. K. 2006. Stres w zawodzie nauczyciela. Specyfika, uwarunkowania i nstępstwa. Kraków: UJ.
Grzesiak-Witek, Danuta. Paweł, Witek. 2008. Zagrożenie wypalenia zawodowego kuratora rodzinnego w działalności resocjalizacyjnej. W: Wypalenie zawodowe pracowników służb społecznych, red. Teresa Zbyrad. Stalowa Wola: KUL.
Iacovides, A. K. N. Fountoulakis. Kaprinis, S. G. Kaprinis. 2003. The relationship between job stress, burnout and clinical depression. Journal of Affective Disorders. 75(3). 209- 221.
Kawula, Stanisław. 1996. Wsparcie społeczne- kluczowy wymiar pedagogiki społecznej. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. 1.
Kędracka, Ewa. 1998. Wypalanie się zawodowe nauczycieli. Szkoła Zawodowa. 622 (4).
Kocór, Maria. 2008. Wypalenie zawodowe nauczycieli. Przyczyny i skutki. W: Wypalenie zawodowe służb społecznych, red. Teresa Zbyrad. Stalowa Wola: KUL.
Kocór, Maria. 2019. Wypalenie zawodowe nauczycieli. Diagnoza, wsparcie, profilaktyka. Kraków: Societas Vistulana.
Kozak, Stanisław. 2009. Patologie w środowisku pracy. Zapobieganie i leczenie, Warszawa: Difin.
Kretschmannn, Rudolf. 2004. Stres w zawodzie nauczyciela. tł. J. Mink. Gdańsk.
Maslach, Christina. 2003. Burnout. The cost of caring. Cambridge: Malor Books.
Maslach, Christina. 2004. Wypalenie- w perspektywie wielowymiarowej. W: Wypalenie zawodowe. Przyczyny i zapobieganie, red. Helena Sęk. Warszawa: PWN.
Okła, Wiesława. Stanisława Steuden. 1999. Strukturalne i dynamiczne aspekty zespołu wypalenia w zawodach wspierających. Roczniki Psychologiczne. 2. 5-17.
Oniszczenko, Włodzimierz. 1998. Stres to brzmi groźnie. Warszawa: Żak.
Perski, Aleksander. 2002. Poradnik na czas przełomu. O stresie, wypaleniu oraz drogach powrotu do życia w równowadze. Warszawa. Jacek Santorski and Co.
Pilch, Tadeusz. 2007. Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, t. 4. Warszawa.
Pines, Ayala. 2004. Wypalenie- w perspektywie egzystencjalnej. tł. J. Radzicki. W: Wypalenie zawodowe. Przyczyny i zapobieganie, wyd. 2. red. Helena Sęk. Warszawa: PWN.
Pines, Ayala. 2010. Wypalenie- w perspektywie egzystencjalnej. W: Wypalenie zawodowe. Przyczyny i zapobieganie, red. Helena Sęk. Warszawa: PWN.
Pines, Ayala. 1993. Burnout: An Existencial Perspective. W: Professional Burnout: Recent Developments in Theory and Research, red. Wilmar Schufeli, Christina Maslach, Tadeusz Marek. Washington, DC: Taylor & Francis.
Senior, Jennifer. 2006. Can’t Get No Satisfaction: In a Culture where Work Can Be a Religion, Burnout Is Its Crisis of Faith, „New York Magazine”, November 26. Dostęp: 10.03.2021. http://www.nymag.com/news/features/24757/
Sęk, Helena. 2004. Wypalenie zawodowe. Przyczyny i zapobieganie. Warszawa: PWN.
Sęk, Helena. 2004. Uwarunkowania i mechanizmy wypalenia zawodowego w modelu społecznej psychologii poznawczej. W: Wypalenie zawodowe. Przyczyny i zapobieganie, red. Helena Sęk. Warszawa: PWN.
Synal, Jowita i Jolanta Szempruch. 2017. Od zapału do wypalenia. Funkcjonowanie nauczycieli w codzienności szkolnej. Kielce. Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.
Terelak, Jan. F. Z. Górska, Zub, A. 2007. Nauczyciele. W: Stres zawodowy. Charakterystyka psychologiczna wybranych zawodów stresowych. red. Jan Terelak. Warszawa.
Terelak, Jan. 2001. Psychologia stresu, Bydgoszcz: Wyd. Branta.
Tucholska, Stanisława. 2009. Wypalenie zawodowe u nauczycieli. Psychologiczna analiza zjawiska i jego osobowościowych uwarunkowań. Lublin: KUL.
