Kształcenie i doskonalenie zawodowe nauczycieli w systemie wyższych studiów zaocznych w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w latach 70. i 80. XX wieku
Abstract
DOI: 10.19251/sej/2018.7(18)
Celem prezentowanego artykułu jest omówienie wybranych problemów i rozwiązań w kształceniu i doskonaleniu zawodowym nauczycieli w systemie studiów dla pracujących oraz próba ogólnej charakterystyki podstawowych tendencji i kierunków ewolucji systemu edukacji kadr pedagogicznych w PRL i ZSRR w latach 70. i 80. XX wieku. Zasady ustrojowe obu krajów, wywodzące się z teorii marksistowskiej uznającej potrzebę wszechstronnego rozwoju człowieka, za ideał nauczyciela uważały takiego pedagoga, który potrafił realizować zadania wszechstronnego wychowania i kształcenia ucznia. Taki pedagog powinien mieć wyższe wykształcenie, które mógł uzyskać także w systemie studiów zaocznych. Studia zaoczne były jednak trudną drogą do dyplomu. Wynikało to z ich specyfiki, w tym w szczególności form pracy dydaktycznej. Należy jednak stwierdzić, że studia zaoczne dla nauczycieli odegrały ważną rolę w procesie przygotowania zawodowego licznych kadr pedagogicznych zarówno w PRL jak i w ZSRR.
Słowa kluczowe: nauczyciel, kształcenie nauczycieli, studia zaoczne, studia dla pracujących, doskonalenie zawodowe nauczycieli
References
Bibliografia:
Aleksander T. 2004. Specyfika akademickiego kształcenia na studiach zaocznych. W W poszukiwaniu modelu dydaktyki akademickiej, red. D. Skulicz. Kraków: Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Andaralo I. A. 2003. Stanovlenie i razvitie zaochnogo vysshego pedagogicheskogo obrazovaniya v Belarusi (30-40-e gody ХХ veka). Mińsk: Autoreferat rozprawy doktorskiej z nauk pedagogicznych.
Bulynin A. M. 1998. Evolyuciya cennostej vysshego pedagogicheskogo obrazovaniya :Istoriko-teoreticheskij aspekt. Moskwa: Rozprawa habilitacyjna z nauk pedagogicznych.
Bykowska B. 2013. „Kształcenie nauczycieli w okresie PRL”. Zeszyty Naukowe Gdańskiej Szkoły Wyższej tom XIII.
Czerpak S. 1987. Powodzenia i niepowodzenia dydaktyczne w studiach nauczycieli pracujących. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
Edukacja narodowym priorytetem: raport o stanie i kierunkach rozwoju edukacji narodowej w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, 1989. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Goriszowski W. 2006. Podstawy metodologiczne badań pedagogicznych. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP.
Grabar’ M.I., Krasnyanskaya K.A. 1977. Primenenie matematicheskoj statistiki v pedagogicheskih issledovaniyah: Neparametricheskie metody. Moskwa.: Rozprawa habilitacyjna z nauk pedagogicznych.
Hellwig J. 1980. „Udział ZNP w kształceniu, dokształceniu i doskonaleniu nauczycieli”. Nauczyciel i Wychowanie nr 5.
Ignat’ev V. P., Markova A. S. 2002. Istoriko-pedagogicheskie osnovy razvitiya zaochnoj formy obucheniya v sisteme nepreryvnogo professional’nogo obrazovaniya. Yakutsk : YAGU.
Jelutin W. P. 1983. Szkolnictwo wyższe w ZSRR. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kahl E. 2008. Związkowe doskonalenie nauczycieli w Polsce (1944-1989): uwarunkowania, przejawy, konsekwencje. Kraków: Impuls.
Kawka Z. 1982 „Studia zaoczne a awans społeczny na przykładzie słuchaczy zaocznego Studium Filologii Polskiej Uniwersytetu Łódzkiego”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica nr 5.
Konstitucija Cojuza Sovetskih Socialisticheskih Respublik. Prinjata na vneocherednoj sed’moj sessii Verhovnogo Soveta SSSR devjatogo sozyva 7 oktjabrja 1977 g.
Kovchina І. M. 2000. Pedagogіchna osvіta v Pol’shchі u 80-90-h rokah ХХ stolіttya. Kraków: Logos.
Krawcewicz S. 1978. „Kształcenie i doskonalenie nauczycieli w Związku Radzieckim”. Nowa Szkoła nr 1.
Krawcewicz S. 1976. Kształcenie ustawiczne nauczycieli. Warszawa: Nasza Księgarnia.
Krivosheev V.F., Popovichev V.I. 1981. Partijnoe rukovodstvo povysheniem professional’nogo usloviya uchitel’skih kadrov v gody 9 - oj pyatiletki. W Social’no-politicheskie i ehkonomicheskie aspekty formirovaniya uchitel’skih kadrov. Lenin¬grad: LGPI.
Kruglov Yu.G., Zhil’cov P.A. 1990. „Zaochnoe pedagogicheskoe obrazovanie: sostoyanie i perspektivy”. Sovetskaya pedagogika nr 9.
Kupisiewicz Cz. 2006. Projekty reform edukacyjnych w Polsce : główne tezy i wpływ na funkcjonowanie szkolnictwa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Lazarev V.N. 2004. Vysshee pedagogicheskoe obrazovanie bez otryva ot osnovnoj deyatel’nosti: istoriya, sovremennoe sostoyanie, perspektivy. Rozprawa habilitacyjna z nauk pedagogicznych. Moskwa: Rozprawa habilitacyjna z nauk pedagogicznych.
Leśnik A. 1981. Uwarunkowania nauczycielskich studiów zaocznych. Opole: WSP.
Maron A.E. 2013. „Formirovanie i aktual’nye problemy issledovaniya Instituta obrazovaniya vzroslyh RAO: istoricheskie vekhi”. Chelovek i obrazowanie nr 3.
Nowicki M. 1977. Kształcenie zawodowe w przyszłym systemie polskiej oświaty. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Olszewski L. 1996. Zawodowe i społeczne determinanty powodzenia w studiach zaocznych nauczycieli pracujących. W Piotrkowskie studia pedagogiczne, red.K.Denek i T. Wróblewska tom 3. Kielce: WSP.
Ovchinnikov A.V. 2014. „O reforme sovetskoj shkoly 1984 g.”. Prostranstvo i Vremja nr 4.
Palka S. 2006. Metodologia. Badania. Praktyka edukacyjna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Panachin F.G. 1974. Pedagogicheskoe obrazovanie v SSSR. Vazhnejshie ehtapy istorii i sovremennoe sostoyanie. Moskwa: Rozprawa habilitacyjna z nauk pedagogicznych.
Pęcherski M. 1981. System oświatowy w Polsce Ludowej na tle porównawczym. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Prucha J. 2006. Pedagogika porównawcza: podstawy międzynarodowych badań oświatowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Raport o stanie oświaty w PRL. 1973. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Ratajek Z. 1987. Przemiany w doskonaleniu nauczycieli w okresie 40-lecia /1945-1985/ W Kształcenie i doskonalenie nauczycieli w 40-leciu PRL: praca zbiorowa, red. E. Staszyński. Warszawa: IKN.
Spravochnik partijnogo rabotnika. 1982. M. Vyp. 22
Starościak J. 1972. Problemy kształcenia zaocznego: na przykładzie studiów pedagogicznych. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Starościak J. 1963. Problemy dydaktyczne studiów zaocznych (Na przykładzie wybranych kierunków nauczycielskich), Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Staszyński E. 1987. Zmiany w systemie kształcenia nauczycieli w 40-leciu PRL W Kształcenie i doskonalenie nauczycieli w 40-leciu PRL: praca zbiorowa, red.E. Staszyński. Warszawa: IKN.
Sysoev M.I. 1973. „Problemy i perspektivy zaochnogo pedagogicheskogo obrazovaniya”. Vestnik vysshej shkoly nr 11.
Sysoev M.I. 1975. Uchitel’stvo v usloviyah razvitogo socializma. L eningrad: L eningradzki Instytut Pedagogiczny
Szafrański F. 1978. Kształcenie nauczycieli w Polsce: rys historyczny. Wrocław: Instytut Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych.
Tekushchij arhiv Ministerstva Prosveshcheniya RSFSR. 1979. O sovmestnoj rabote pedagogicheskih institutov RSFSR i organov narodnogo obrazovaniya po sovershenstvovaniyu zaochnogo obrazovaniya uchitelej i drugih rabotnikov narodnogo obrazovaniya.
Tekushchij arhiv Ministerstva Prosveshcheniya RSFSR. 1983. Doklad za podpis’yu G.P. Veselova ot 4 aprelya 1983 goda nr 90. - O dal’nejshem sovershenstvovanii podgotovki specialistov s vysshim i srednim obrazovaniem bez otryva ot proizvodstva.
Tekushchij arhiv Ministerstva Prosveshcheniya RSFSR. 1981. Vyderzhka iz prikaza ministra prosveshcheniya RSFSR Veselova G.P. vo ispolnenie postanovleniya Soveta Ministrov RSFSR ot 21 iyunya 1981 g. nr 395
Trikoza V.I. 1989. Social’naja jeffektivnost’ vysshego zaochnogo obrazovanija: Autoreferat rozprawy doktorskiej z nauk filozoficznych. Charków.
Tymowski J. 1984. Studia zaoczne w Polsce Ludowej, W Szkolnictwo wyższe i praca zawodowa w Republice Federalnej Niemiec i w Polsce Ludowej: materiały z seminarium red. A. Buttler, J. Kluczyński, U. Teichler. tom.1, Warszawa, Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, Dz.U. 1982 r, nr 3, poz. 19
Ustawa z dnia 27 kwietnia 1972 r. Karta prawi i obowiązków nauczyciela, Dz. U. 1972, nr 16, poz. 114.
Wagner B. 2009. Strategia wychowawcza w PRL. Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
XXIV s”ezd KPSS. 1971. Stenograficheskij otchet. T. 1. Moskwa: Wydawnictwo Polityczne
Yushkov V.M. 1981. Upravlenie sovershenstvovaniem uchebno-vospitatel’nogo processa v sisteme vysshego zaochnogo pedagogicheskogo obrazovaniya. Penza: b. w.
Zaharova E. B. 2003. Istoriya razvitiya uchebno-metodicheskogo obespecheniya vysshego zaochnogo pedagogicheskogo obrazovaniya v SSSR: 50-80 gg. XX v.Moskwa: Rozprawa doktorska z nauk pedagogicznych.
Założenia i tezy raportu o stanie oświaty. Komitet Ekspertów dla Opracowania Raportu o Stanie Oświaty w PRL, 1973. Warszawa: b. w.
